Novi lijek za cističnu fibrozu
OGLAS
Cistična fibroza (CF) je autosomno recesivna nasljedna bolest čovjeka koja zahvaća brojne organe, poglavito pluća i probavni sustav. Iako se ubraja u tzv. rijetke bolesti, jedna je od najčešćih nasljednih smrtonosnih bolesti bijele populacije zapadnog svijeta. Uzrok CF-a su mutacije u genu CFTR (engl. Cystic Fibrosis Transmembrane conductance Regulator) koje uzrokuju poremećaj funkcije proteina CFTR, odnosno poremećaj u prijenosu iona klora kroz apikalnu membranu epitelnih stanica, što rezultira stvaranjem guste sluzi koja se teško odstranjuje pa se pojavljuje kronična bolest koja zahvaća epitelna tkiva, egzokrine žlijezde te dijelove dišnog i reproduktivnog sustava. Gen CFTR nalazi se na dugom kraku kromosoma 7 (7q31.2), sastoji se od 27 egzona te kodira protein od 1480 aminokiselina. Do danas je identificirano više od 1900 mutacija u genu CFTR. Ovisno o utjecaju na funkciju proteina, mutacije se dijele u pet kategorija: I) mutacije koje onemogućuju sintezu proteina ili uzrokuju sintezu nefunkcionalnog proteina, II) mutacije koje uzrokuju poremećaj u obradi proteina, III) mutacije koje uzrokuju poremećaj regulacije kloridnog kanala, IV) mutacije koje smanjuju provodljivost iona klora kroz kanal, V) mutacije koje smanjuju sintezu funkcionalnog proteina CFTR. Uslijed mutacija prve, druge i treće kategorije nastaje nefunkcionalni protein. Četvrtu kategoriju čine mutacije koje smanjuju provodljivost kloridnog kanala CFTR, a petu kategoriju čine mutacije, točnije polimorfizmi, koje značajno smanjuju stvaranje funkcionalnog proteina mutacijama u mjestu izrezivanja.
Upravo je završila faza III kliničkog ispitivanja kombiniranog (s dva lijeka) liječenja CF-a. Ispitivanjem je pokazano da kombinacija dva nova lijeka samo blago poboljšava funkciju pluća i smanjuje potrebu za hospitalizacijom bolesnika. Jedan od lijekova (VX-809 – lumafactor) djeluje kao „korektor“, odnosno omogućava transport CFTR-a do membrane stanice, a drugi (VX-770 – ivacaftor) djeluje kao „pojačivač“ odnosno aktivira CFTR-kanale. Samo umjeren uspjeh ovakvog načina liječenja objašnjen je naknadno (jedan mjesec nakon završenog kliničkog ispitivanja) istraživanjima na kulturama tkiva dišnog epitela dobivenim od bolesnika s najčešćom mutacijom gena CFTR – ΔF508 (Science Translational Medicine, 2014; DOI: 10.1126/ scitranslmed.3008680)
Naime, pokazano je da jedan od ta dva lijeka suzbija pozitivno djelovanje drugog lijeka, odnosno VX-770 dokida pozitivno djelovanje VX-809. Razlike u jačini učinaka jednog lijeka na drugi opažene u kliničkim i laboratorijskim pokusima mogu se objasniti drugačijim okruženjem (organizam bolesnika nasuprot in vitro uvjeti) djelovanja lijeka i dužinom trajanja ispitivanja.
OGLASI
